^{_{درحاشیه ی نکوداشت استاد ایرج افشار: تحقیق و پژوهش خارج از حبسگاه کتابخانه ها}}

رضا بردستانی

یزدفردا "رضا بردستانی"گرچه انتظارها از نکوداشت شخصیتی که تکرار ناپذیر است و کم نظیر، بسیار فراتر از مراسمی بود که در دانشگاه یزد و با حضور خیل عظیمی از ارادتمندان و دوست داران ایرج افشار برگزار شد که صد البته انتظار ها از شکل و محتوای مراسم برگزار شده، به دلیل عظمت مقام و مرتبه ی علمی استاد افشار بیش از این بود و این انتظار انتظار دور از ذهنی نبود؛ اما، سخنرانی هدفمند، با تکیه بر شناخت حضوری و نه با تکیه بر اینجا و آنجا نوشته شده ها، در عین حال جامع و مانع دکتر غلامعلی حداد عادل، تمام این گلایه ها را به بایگانی ذهن سپرد و آن چه در کلام شیوای ایشان بیش از همه نمود و عینیت پیدا نمود، درجه ی بالایی از ارادت و احترامی بود که سخنران خوش قریحه و صاحب نظر، با رعایت تمام اصول سخنرانی، آن را نسبت به ایرج افشار به نمایش گذارد.

سال ها پیش وقتی در لا به لای انبوه مطالب وبلاگ ها، به یادداشت کوتاهی پیرامون شخصیت علمی و دانشگاهی آقای دکتر حداد عادل برخوردم با این عنوان که شخصیت علمی و ادبی یک استاد پژوهش پیشه در فضای مه آلوده ی اجرا و سیاست که طرفه بازی ها دارد و هزار طرح و رنگ طنازی ها، به بوته ی فراموشی سپرده خواهد شد! هزار دریغ و افسوس خوردم که ای کاش! کسانی که زمینه و استعداد دست یافتن به قلل ارزشمند و والای تحقیق و افزودن بر تجربیات علم اندوزی در وجودشان یافت می شود، خود را از دایره سیاست و امور اجرایی فرسنگ ها دور می داشتند و هنوز هم بر این اعتقادم که دکتر حداد عادل نمونه ی بارزی از این دست افراد است که اگر راه و شیوه ی امثال استاد ایرج افشار پیموده شده بود، چندین و چند پژوهشگر و محقق از مدرسه ی آراء و اندیشه های ایشان پا به عرصه های علمی و فرهنگی می نهادند و اما....

نشستن پای صحبت های دکتر حداد عادل، با همان مقدمه ی کوتاهی که عرض شد، وقتی بحث پژوهش باشد و اندیشمندی بی بدیل، چه فایده ها که ندارد و در همین سخنرانی منسجم و کوتاه، چند نکته با دقت و باریک بینی، در قالب آراء و اندیشه ها و نیز عادات و قابلیت های استاد ایرج افشار بیان شد که مهمترینش یکی نکته ای بود شنیدنی ! که ایرج افشار از فضای سیاست قبل و بعد از انقلاب به طور کلی دور بود و نکات دیگری که بازنگری و بازخوانی آن می تواند چراغ راهی باشد برای آنانی که هنوز فرصت دارند گام در مسیری گذارند که درجه های بالایی آن؛ جایگاهی است که قزوینی ها، زرین کوب ها، مینوی ها، افشارها و... حضور دارند .

نکته ی دیگری که سخت توجه برانگیز بود و قابل تأمل این که محقق و اندیشمندی که دغدغه ی ایرانشناسی دارد، سودای پژوهش و تألیف در سر می پروراند و دغدغه ی تحقیق و نوشتن، نباید خود را در گوشه ای از کتابخانه ها محدود و اسیر نماید و تمام هم و غم خود را بر این کار معطوف دارد که این و آن چه نوشته اند و نهایتا کتاب و مقاله ای تولید! شود که خلاصه و گلچینی است از یافته های این و آن! جالب آن که وقتی به عادلترین و منصف ترین این قبیل محققین کتابخانه ای برخورد می نمایی می بینی در 18 سطر یادداشت 36 ارجاع داده اند که بر گرفته از این جا و نقل قول از آن جا است و تازه این ها خوبترینشان هستند که جانب انصاف و امانتداری را به خوبی رعایت می نمایند و اگر این کار را هم انجام ندهند که وامصیبتا!!! نمی دانم تا چه اندازه دکتر حداد عادل این مسئله را با منظور و هدفگذاری از قبل تعیین شده بیان نمودند اما تاختن به «محققین و پژوهشگران کتابخانه ای» عبارتی بود که سخت به دل نشست و در همان مجال کوتاه راهکاری ارائه نمود که از استادش ایرج افشار دریافت نموده بود و آن تحقیق و پژوهش بر اساس دیده ها و نه تنها و تنها شنیده ها، نقل قول ها و خوانده شده ها ! بود و نیک که بنگری می بینی به راستی اگر ایرج افشار در دوران معاصر از بارزترین و بی نظیرترین ایرانشناسان و پژوهشگران حوزه ی کتابداری و مطبوعات مدرن به شمار می آید علتی و سببی ندارد مگر همان تحقیق و پژوهش بر اساس یافته های شخصی و نه تألیف و گردآوری یافته ها و نوشته های دیگران که با کنکاش در مجموع کتاب های اینچنین محققین کتابخانه ای گاه به اندازه دیباچه ی یک کتاب ایرج افشار مطلب و معیار استاندارد که بر اساس یافته های شخصی و در سایه ی تجربیات علمی باشد یافت نمی شود.

با آرزوی مغفرت و آمرزش برای استاد بی بدیل ایرانشناسی، نسخه شناسی، کتابداری و پژوهش دکتر ایرج افشار امیدوارم این نکته ی باریکتر از مویی که در آن مراسم بیان شد فتح بابی باشد برای آن دسته از بزرگوارانی که عمق را رها نموده اند و به وسعت و تعداد دلخوش داشته اند.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا